Odpowiedzialność świadka za składanie fałszywych zeznań

Czy świadek ponosi odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną?

Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności. Może także odmówić składania wyjaśnień w swojej sprawie. Co jednak w sytuacji, gdy w innym postępowaniu, w którym ma status świadka oskarżonego pyta się o okoliczności, które mogą narazić go na odpowiedzialność karną? Istnieje oczywiście możliwość odmowy odpowiedzi na takie pytanie. Odmowa ta jednak wskazuje na fakt, że świadek popełnił przestępstwo lub osoba przez niego najbliższa. Jak zatem odsunąć od siebie ryzyko prowadzenia postępowania karnego?

Prawo do obrony a przestępstwo składania fałszywych zeznań

Zeznawanie nieprawdy lub zatajanie prawdy z obawy przed odpowiedzialnością grożącą przesłuchiwanemu  lub jego najbliższym zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Sąd Najwyższy w najnowszej uchwale 7 sędziów z dnia 9 listopada 2021 r. sygn. akt I KZP 5/21 stanął na stanowisku, że świadek, który zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, realizując tym samym prawa do obrony, nie popełnia przestępstwa składania fałszywych zeznań. Ta okoliczność może służyć wyłącznie osobie realizującej prawo do obrony, nie chroni jednak innych osób, nawet tych najbliższych. Wobec tego przestępstwem będzie zeznawanie nieprawdy, aby uchronić swoją matkę lub żonę przed odpowiedzialnością karną. Jeśli jednak to my jesteśmy narażeni na tą odpowiedzialność, to możemy zataić prawdę.

Obrona przed przesłuchaniem podejrzanych w charakterze świadków

Organy ścigania często stosowały praktykę, w której przesłuchiwały w charakterze świadków osoby, które w danym układzie powinny przesłuchiwać jako podejrzanych. Osoby te nie mogły odmówić składania wyjaśnień, a prawo odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania miały w znacznym stopniu ograniczone.

Uchwała Sądu Najwyższego rozszerza prawo do obrony osób przesłuchiwanych w charakterze świadków. Osoby te zamiast podejrzanych mają możliwość zeznawania nieprawdy, co stanowi element prawa do obrony. Podejrzany nie ma obowiązku dostarczania żadnych dowodów na swoją niekorzyść, nawet w postaci zeznań. Odpowiedzialność karna świadka jest więc w tym zakresie ograniczona.