Mały świadek koronny

Mały świadek koronny panaceum w walce z przestępczością zorganizowaną czy uproszczenie procesu dowodzenia?

Kiedy do polskiego porządku prawnego wprowadzono instytucję małego świadka koronnego, nie było wątpliwości, że przyświecały temu względy czysto kryminalno-polityczne. Założenie było proste. Obietnica złagodzenia kary w zamian za informacje „z pierwszej ręki” dla organów ścigania, nie radzących sobie z przestępczością zorganizowaną. Obietnica, która musi być na tyle kusząca, aby rozbić solidarność w strukturach kryminalnych i zapewnić skuteczność wykrywania sprawców.

Kim jest tzw. mały świadek koronny?

Mały świadek koronny to sprawca, który wraz z innymi osobami współdziałał w popełnieniu przestępstwa, jednocześnie ujawniając organom ścigania informacje dotyczące okoliczności jego popełnienia. (art. 60 § 3 i 4 Kodeksu Karnego) W zamian za ujawnienie informacji, sąd orzeka wobec takiej osoby nadzwyczajne złagodzenie kary, a może nawet warunkowo zawiesić jej wykonanie. Mały świadek koronny zawiera z wymiarem sprawiedliwości swoisty kontrakt, gwarantujący, że dzięki współpracy nie poniesie odpowiedzialności za swoje czyny, jaką musiałby ponieść w przypadku braku współpracy.

Jaki jest cel wprowadzenia instytucji małego świadka koronnego? 

Celem wprowadzenia rzeczonej instytucji była przede wszystkim skuteczność podyktowana długotrwałą bezsilnością aparatury państwa wobec prężnie działających grup. Z założenia niniejsza instytucja ma charakter nadzwyczajny, mający zapewnić elastyczność i racjonalność polityki kryminalnej. Statystyki dotyczące tże instytucji pozwalają przyjąć, że odniosła swój skutek. Coraz więcej sprawców dostrzega korzyści związane z korzystania z tej instytucji, co ma również wymierną korzyść dla wymiaru sprawiedliwości.

Praktyczne problemy związane ze stosowaniem instytucji małego świadka koronnego

W praktyce polskiego sądownictwa występuje szereg niepokojących zjawisk, które należałoby nazwać nadużyciem prawa. Głównym problemem stosowania omawianej instytucji jest zjawisko składania fałszywych zeznań, które w wielu sprawach stanowią jedyny dowód w sprawie. Nie sposób jednak poddać ich należytej weryfikacji. Ponadto, nawet jeśli w sprawie istnieją inne dowody, w wielu procesach zeznania te mają większą moc dowodową, nawet jeśli charakteryzuje je niespójność, zasłanianie się niepamięcią, czy podawanie sprzecznych informacji.

Nasze doświadczenie zawodowe podpowiada, aby depozycje świadka, który niewątpliwie działa ważąc swoje interesy, traktować ze szczególną ostrożnością. Taka wykładnia znajduje również uzasadnienie na gruncie naczelnej zasady prawa do wolności i sprzężonej z nią zasady domniemania niewinności. Tymczasem oskarżony jest zdany na łaskę wiary bądź niewiary Sądu, który niejednokrotnie orzeka głównie na podstawie dowodów zgromadzonych przez prokuratora. Mogą to być właśnie zeznania wyłącznie wyżej opisanego świadka.

Chaos związany z dowodem z pomówienia potęguje fakt, że nie ma podstawy, która nakazywałaby oczekiwać od ww. zeznań prawdziwych. Trudno bowiem zweryfikować, czy osoba taka świadomie składa nieprawdziwe oświadczenia, bowiem tylko wówczas mogą powstać dla niej negatywne konsekwencje. Powzięcie jednak informacji przez organy o nieprawdziwości składanych depozycji prowadzi do braku możliwości skorzystania z omawianej instytucji. Taka sytuacja ma również miejsce, gdy świadek jedynie pozoruje ujawnienie informacji wiedząc, że organy ścigania już są w jej posiadaniu.

Podsumowanie

Konstrukcja małego świadka koronnego może być korzystna dla obu stron postępowania, zarówno sprawcy, jak i wymiaru sprawiedliwości. Niewątpliwie, instytucja ta przyniosła organom ścigania możliwość rozbicia wielu grup przestępczych, co było niemożliwe przez wiele lat, a z pewnością sprzyja społeczeństwu. Dla sprawców natomiast, jest to jedna z bardziej efektywnych form resocjalizacji. To zawsze jednak na potencjalnym małym świadku koronnym spoczywa ostateczna decyzja o skorzystaniu z tego „dobrodziejstwa”. Warto zawsze przeanalizować wszelkie „za i przeciw” przed podjęciem takiej decyzji. Jeżeli nadal masz wątpliwości co do wad i zalet omawianej instytucji, zapraszamy do kontaktu z adwokatem.