Pranie brudnych pieniędzy na rachunkach bankowych

Pranie brudnych pieniędzy na rachunkach bankowych, czyli do jakiej kwoty można zabezpieczyć środki finansowe przechowywane w banku?

Niniejszy problem ma bardzo doniosłe znaczenie dla osób, które prokuratura oskarżyła o „pranie brudnych pieniędzy” – tj. o czyn art. 299 kk, a które to osoby miały zgromadzone na rachunkach bankowych jakieś środki pieniężne. Problem dotyczy tego w jaki sposób można dokonywać rozróżnienia i wskazania czy dane środki pochodziły z czynów zabronionych. Jak również tego w jakich proporcjach one pozostają ze środkami pochodzącymi z legalnego źródła. W konsekwencji chodzi o odpowiedź dotyczącą sposobu wyznaczenia granicy pomiędzy legalnymi, a nielegalnymi środkami finansowymi. Dotyczy to specyficznego układu, w którym „pranie brudnych pieniędzy” dotyczy rachunku bankowego, na którym są środki pieniężne o legalnym pochodzeniu. Upraszczając sytuację sprawca wpłaca na swoje konto bankowe pieniądze pochodzące np. z otrzymanego spadku. Jak również pieniądze pochodzące z czynu zabronionego np. niezapłaceniu podatku VAT.

W naszej kancelarii często spotykamy sprawy takie jak opisana powyżej, a więc tego rodzaju sytuacje nie są wyłącznie „hipotetyczne.”

Czym jest umowa rachunku bankowego?

Na wstępie, zważywszy na treść pytania, celowe jest ustalenie charakteru rachunku bankowego oraz statusu środków na nim gromadzonych. Instytucję rachunku bankowego uregulowano w art. 725-733 k.c. Stosownie do tych przepisów przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych. Ponadto do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Przedmiotem przechowywania w ramach umowy rachunku bankowego są „środki pieniężne” rozumiane jako „ilość abstrakcyjnych jednostek pieniężnych” (wyrażają ekonomiczną wartość znaków pieniężnych), natomiast wpłata lub przelew na rachunek powoduje przejście własności znaków pieniężnych na bank, albowiem do umowy rachunku bankowego stosuje się przepisy o depozycie nieprawidłowym, a poprzez art. 845 k.c. także przepisy o pożyczce, w tym art. 720 k.c.[W. Pyzioł (w:) J. Panowicz-Lipska (red.): System Prawa Prywatnego. Tom 8. Prawo zobowiązań – część szczegółowa, Warszawa 2011, s. 477-478)

Mając na uwadze powyższe ustalenie, płynnie można przejść do dalszej części odpowiedzi na główne pytanie. W związku z tym, zrealizowanie, znamion przedmiotowych czynu określonego w art. 299 § 1 k.k. jest podejmowanie czynności wykonawczych wobec przedmiotu przestępstwa, jakim są środki płatnicze (pieniężne) przechowywane na rachunku bankowym. O ile środki te pochodzą z korzyści związanych bezpośrednio lub pośrednio z popełnieniem czynu źródłowego. Przy takim określeniu przedmiotu czynności wykonawczych nacisk należy położyć na prawidłowe ustalenie, jaka jest wartość tych środków pieniężnych, które pochodzą z tych korzyści. Dopiero wówczas można bowiem uznać, że czynność wykonawcza dotyczy tych środków, które wywodzą się (pochodzą) z korzyści. Zatem przestępstwo określone w art. 299 § 1 k.k. można być przypisać sprawcy podejmującemu czynności wykonawcze, o ile ustalimy, że działania te podjęto wobec przedmiotów tego przestępstwa wywodzących się (pochodzących) z „korzyści”, które miały związek z popełnieniem czynu zabronionego.

Orzecznictwo

Sąd Najwyższy w Uchwale 7 Sędziów z dnia 24.06.2015 Sąd Najwyższy sygn.akt: I KZP 5/15 przyjął, że sprawca przestępstwa prania „brudnych” pieniędzy, przyjmując lub przekazując z rachunku bankowego środki pieniężne, nie ma możliwości „oddzielania” w tej kwocie środków w określonych proporcjach, a więc jako tylko „czystych” lub „częściowo brudnych”. Na tle tego spostrzeżenia interesujące kwestie poruszone w piśmiennictwie co do „mieszania” się środków na rachunku bankowym i możliwych sposobów interpretacji, w sytuacji ich podejmowania z rachunku bankowego, w kontekście znamion przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k., nie mają znaczenia.

Tytułem przykładu można wskazać, że jeśli na rachunek bankowy wpłynęły środki pieniężne w wysokości 10 000 zł, co do których ustalono, iż pochodzą z korzyści związanych (bezpośrednio lub pośrednio) z popełnieniem czynu zabronionego, to świadomy pochodzenia tych środków sprawca pobierający z tego rachunku na skutek dyspozycji posiadacza rachunku (w gotówce lub przelewem) środki w kwocie 100 zł pobierze same „brudne” pieniądze.

Zatem na rachunku bankowym „brudne” pieniądze (ściślej: środki pieniężne) istniej do momentu, w którym zostanie skutecznie zrealizowana czynność wykonawcza („pranie brudnych pieniędzy”) skierowana wobec takiej kwotowej ilości środków przechowywanych na tym rachunku, w której samodzielnie, bądź uwzględniając podjęte poprzednio czynności sprawcze, dojdzie do „wyprania” (skonsumowania) kwoty środków pieniężnych w wysokości równej wartości korzyści związanych z czynem zabronionym. Nawiązując do podanego powyżej przykładu, trzeba wskazać, że jeśli sprawca przyjmie drugi przelew z rachunku bankowego na kwotę 20 000 zł (pochodzących z legalnego źródła), to nie będzie możliwe zrealizowanie następnej, trzeciej już, czynności wykonawczej w odniesieniu do środków znajdujących się na rachunku bankowym, albowiem brak będzie już „substratu” korzyści związanych z czynem zabronionym.

Odpowiadając na zadane pytanie należy stwierdzić, że przedmiotem przestępstwa określonego w art. 299 § 1 k.k. mogą być środki pieniężne, które przechowujemy na rachunku bankowym. Jednak do wysokości równej wartości korzyści majątkowych, których dotyczyła czynność wykonawcza.