Hasło do telefonu, czy mam obowiązek podać je policjantowi?

Prawo karne
24 czerwca 2022
Hero
Więcej
Hasło do telefonu czy mam obowiązek podać je policjantowi?

Czy funkcjonariusz Policji może żądać abyśmy podali hasło do telefonu?

Kilka lat temu media rozpisywały się o sprawie FBI vs. Apple dotyczącej kwestii udostępnienia amerykańskim organom ścigania danych zgromadzonych w telefonie (iPhone) zamachowca odpowiedzialnego za zbrodnię w San Bernardino, w wyniku której zginęło 16 osób. Najbardziej kontrowersyjny element procesu stanowiło zobowiązanie prywatnego podmiotu (technologicznego giganta) przez państwo do stworzenia tzw. backdooru, czyli luki w zabezpieczeniach systemu, w celu umożliwienia służbom uzyskania dostępu do smartfona zamachowca. W szczególności chodziło o udostępnienie takich informacji jak hasło do telefonu. Wcześniej sąd wydał nakaz podjęcia przez Apple konkretnych czynności technicznych w ramach współpracy z organami śledczymi.

W nawiązaniu do owej sprawy można zastanowić się nad zjawiskiem, z którym coraz częściej spotykają się obrońcy w postępowaniu karnym. Polega ono na wystosowywanym przez organy żądaniu podania przez podejrzanego danych umożliwiających dostęp do telefonu, laptopa, poczty elektronicznej, chmury cyfrowej. Dotyczy to udostępniania loginów, haseł, danych biometrycznych, PIN-u, itp. Czy funkcjonariusz Policji ma prawo żądać abyśmy podali hasło do telefonu albo odblokowali urządzenie za pomocą touch lub face ID?

Żądanie udostępnienia danych a przepisy prawa

W odpowiedzi na powyższe pytanie należy odnieść się przede wszystkim do fundamentalnej zasady wyrażonej w art. 74 § 1 k.p.k., zgodnie z którą podejrzany nie ma obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. „Dostarczanie” można w tym kontekście rozumieć ogólnie jako podejmowanie wszelkiego działania, którego skutkiem mogłoby być dostarczenie dowodu na własną niekorzyść. Chodzi zatem o aktywność podejrzanego, w wyniku której sam pogorszyłby swoją sytuację procesową. Dowody obciążające daną osobę powinny być ujawnione w wyniku aktywności strony postępowania odpowiedzialnej za ściganie przestępstw. Podkreslić bowiem należy, że podejrzany, zwłaszcza na początkowym etapie postępowania jest często zdezorientowany i nieświadomy swych praw, może więc na skutek nacisków dokonać coś czego wcale nie musi.

Obowiązki podejrzanego   

Od wskazanej zasady przewidziano wyjątki określone wyczerpująco w art. 74 § 2 k.p.k. Należą do nich:

(1) obowiązek poddania się przez podejrzanego oględzinom ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała (w tym poddania się pobraniu odcisków palców, fotografowaniu),

(2) obowiązek poddania się przez podejrzanego badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele – m.in. pobraniu krwi, włosów, wydzielin organizmu,

(3) obowiązek poddania się przez podejrzanego pobraniu wymazu ze śluzówki policzków.

Można zauważyć, iż powyższe obowiązki mają charakter bierny, tzn. polegają na poddaniu się przez podejrzanego określonym działaniom osób trzecich, nie zaś na jakiejkolwiek aktywności czy inicjatywie z jego strony. W ścisłym sensie obowiązki te nie są zatem wyjątkami od zasady wyrażonej w art. 74 § 1 k.p.k. Poddając się oględzinom lub pobraniu krwi dana osoba nie „dostarcza” dowodu na swoją niekorzyść, ale biernie umożliwia pozyskanie ich przez organ. Należy przy tym zastrzec, że można uzasadnić odmienną interpretację w świetle dogmatycznej koncepcji czynu obejmującego zarówno działanie, jak i zaniechanie. Wówczas, nawet bierne poddawanie się można uznać za formę aktywności, co prowadziłoby do wniosku, iż obowiązek poddania się czynności jest w istocie wyjątkiem sensu stricto od zasady niedostarczania dowodów na własną niekorzyść.

Brak obowiązku udostępniania loginu, hasła czy PIN-u

Jak w świetle przytoczonych przepisów interpretować żądanie udostępnienia przez podejrzanego danych typu hasło lub PIN-u do telefonu? Niewątpliwie udzielenie ustnej czy pisemnej informacji o haśle, a także samodzielne wpisanie go przez podejrzanego stanowi formę jego aktywności. Należy je zatem uznać za dostarczanie dowodu na własną niekorzyść w rozumieniu art. 74 § 1 k.p.k. Podejrzany nie jest zatem w żaden sposób zobligowany do przekazania organowi tego typu informacji. Organ zaś, zobowiązany do działania zgodnie z prawem, nie może w ogóle żądać takiego przekazania. W sytuacji, w której policjant prosi podejrzanego o wpisanie kodu PIN do smartfona, ten ostatni może po prostu odmówić.

Brak obowiązku udostępniania danych biometrycznych

To samo dotyczy kwestii udostępniania policjantowi danych biometrycznych takich jak odcisk palca lub wizerunek twarzy. Przyłożenie palca do czytnika linii papilarnych, czy zbliżenie twarzy do ekranu urządzenia stanowi aktywne działanie polegające na dostarczaniu dowodów na swoją niekorzyść. Policjant nie ma zatem prawa żądać tego od podejrzanego. Zaznaczyć przy tym należy, iż działania tego typu nie wchodzą w zakres biernych działań, o których mowa w art. 74 § 2 k.p.k., a obowiązków wyrażonych w przytaczanym przepisie nie można rozszerzać poprzez analogię. Istnieje różnica pomiędzy biernym poddaniem się fotografowaniu czy pobraniu odcisku palca a aktywnym działaniu w celu odblokowania urządzenia.

Aspekt praktyczny         

Na koniec warto odnieść się do kwestii praktycznych. Zawsze można założyć, iż funkcjonariusze fizycznie przymuszą podejrzanego do przyłożenia palca lub twarzy w celu odblokowania telefonu. Nie są natomiast w stanie, na podobieństwo bohaterów Incepcji Christophera Nolana, wydobyć z umysłu podejrzanego ciągu znaków składających się na hasło dostępu do telefonu. Poza istnieniem wskazanych ograniczeń prawnych organ musi się zatem liczyć z barierami natury fizycznej, które mogą skutecznie uniemożliwić mu dostęp do informacji zgromadzonych na urządzeniu podejrzanego.

Masz jakieś pytania związane z tym, co przeczytałeś?

Napisz do nas, chętnie na nie odpowiemy!

    Adres e-mail*

    Telefon kontaktowy*

    Treść Twojego pytania*

    Ostatnie artykuły naszych specjalistów

    Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Polityce prywatności.