Stawki VAT dla producentów mebli

Jan Kowalski zajmuje się wytwarzaniem i instalacją mebli. W jaki sposób mógłby w swojej działalności korzystać z obniżonej stawki VAT, tj. stawki 8% zamiast 23%?

Założenia ogólne

Zgodnie z art. 41 ust. 1 w zw. art. 146aa ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług („Ustawa o VAT”) stawka podatku od towarów i usług wynosi co do zasady 23% z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych przez legislatora. Jeden z takich wyjątków został określony w art. 41 ust. 2 w zw. z art. 41 ust. 12 w zw. z art. 146aa ust. 1 pkt 2 i dotyczy: 

• dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji, przebudowy lub robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budowlanych lub ich części liczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym;
• robót konserwacyjnych dotyczących: 
• obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, 
• lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12
• w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką na podstawie pkt 1.

Definicja budownictwa społecznego

Zgodnie z definicją legalną przedstawioną w art. 41 ust. 12a przez „budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym” rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, oraz obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, a także mikroinstalację, o której mowa w art. 2 pkt 19 Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, funkcjonalnie z nimi związaną, z zastrzeżeniem ust. 12b wyłączającego z omawianej kategorii budynki mieszkalne jednorodzinne, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m² oraz lokale mieszkalne, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m². Do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym zaliczane są zatem przede wszystkim obiekty sklasyfikowane w dziale 11 Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych.  

Należy zauważyć, iż co do zasady dostawa samodzielnie wyprodukowanych przez stolarza mebli jest działalnością podlegającą 23% VAT. Jednakże w sytuacji, w której działalność stolarska Jana Kowalskiego spełnia jednocześnie przesłanki wskazane w art. 41 ust. 12 ustawy, podlega ona opodatkowaniu według niższej stawki VAT, tj. 8%. Dla oceny możliwości takiej kwalifikacji istotne jest odwołanie się do orzecznictwa sądów administracyjnych oraz interpretacji podatkowych wydawanych przez ministra finansów. 

Interpretacje ogólne trwałej zabudowy

W Interpretacji ogólnej nr PT3.8101.2.2020 z dnia 27 maja 2020 r. minister finansów wyraził pogląd zgodny z orzecznictwem. Pomimo jego długości warto w tym miejscu zacytować w całości fragment Interpretacji:  

„Cechą charakterystyczną trwałej zabudowy meblowej jest takie dopasowanie jej elementów, które uwzględnia indywidualne i niepowtarzalne cechy elementów konstrukcyjnych budynku. Montaż komponentów meblowych następuje więc z bezpośrednim wykorzystaniem elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego lub jego części. Dotyczy to ściany, podłogi, stropu, dachu lub schodów”. 

„W celu ustalenia prawidłowej stawki podatku od towarów i usług do czynności polegających na wykonaniu trwałej zabudowy meblowej należy przede wszystkim zbadać, czy czynności te można zakwalifikować jako usługę modernizacji obiektu budowlanego lub jego części (lokalu) objętego społecznym programem mieszkaniowym czy też w istocie czynności te sprowadzają się do dokonania dostawy towaru w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. W zależności od dokonanej kwalifikacji zastosowanie będzie miała stawka podatku VAT w wysokości 8% albo 23% (art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o VAT). 

Wyroki NSA w sprawach o interpretację trwałej zabudowy

Zgodnie z podjętą w dniu 24 czerwca 2013 r. przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów uchwałą sygn. akt I FPS 2/13, czynności polegające na zaprojektowaniu, dopasowaniu oraz trwałym montażu komponentów meblowych w obiekcie budowlanym lub jego części (lokalu) objętym społecznym programem mieszkaniowym mieszczą się w pojęciu modernizacji obiektów budowlanych lub ich części, jeżeli następuje to z wykorzystaniem w sposób istotny elementów obiektu budowlanego/lokalu. Konstrukcyjne połączenie komponentów i elementów obiektu budowlanego lub jego części (lokalu) tworzy trwałą zabudowę spełniającą jako całość określoną funkcję użytkową. 

Na podstawie podjętej uchwały NSA wykształciła się linia orzecznicza dotycząca czynności wykonywania trwałej zabudowy meblowej. Przykładowo można wskazać na następujące orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego. (I FSK 1362/17 z 18.12.2019 r., I FSK 792/19 z 3.07.2019 r., I FSK 204/17 z 8.01.2019 r.,)

Przesłanki trwałej zabudowy umożliwiające skorzystanie z 8% VAT

Z tej linii orzeczniczej wynika, że dla uznania czynności dokonania trwałej zabudowy meblowej za usługę modernizacji obiektu budowlanego lub jego części (lokalu) objętego społecznym programem mieszkaniowym objętą stawką VAT w wysokości 8% konieczne jest wystąpienie, łącznie, określonych przesłanek, w szczególności:

• wykonane na wymiar do konkretnego obiektu budowlanego lub jego części (lokalu) i trwale powiązane z jego elementami konstrukcyjnymi komponenty meblowe nie funkcjonują w obrocie tak jak ma to miejsce w przypadku mebli „wolnostojących”. Nie można ich utożsamiać z dostawą towarów w postaci gotowych mebli, które nie mają trwałego związku z obiektem budowlanym.
• zabudowa meblowa w istotnym stopniu wykorzystuje elementy konstrukcyjne obiektu budowlanego (ścian, podłogi czy sufitu). Elementy te wyznaczają zakres konstrukcyjny mebla (elementy konstrukcyjne obiektu budowlanego lub jego części (lokalu) pełnią rolę elementów mebla);
• o użytkowych walorach wykonywanej zabudowy meblowej decyduje trwałe połączenie wykonywanych na zlecenie części zabudowy z elementami konstrukcyjnymi obiektu budowlanego lub jego części (ściany, podłoga, sufit) w sposób uniemożliwiający jej przesunięcie w inne miejsce (trwała zabudowa spełniająca jako całość określoną funkcję użytkową). Same te części bez trwałego ich przymocowania do elementów konstrukcyjnych budynku (ścian, podłogi, sufitu) nie spełniają pod względem użytkowym przymiotu mebla.  

Co więc należy zweryfikować?

Czy do zabudowy meblowej wykonanej w obiekcie budowlanym lub jego części (lokalu) mogą mieć zastosowanie stawki VAT w wysokości 8%? Należy przede wszystkim badać stopień konstrukcyjnego połączenia komponentów meblowych i elementów konstrukcyjnych tego obiektu budowlanego lub jego części (lokalu). 

Nie chodzi tutaj o badanie powiązania elementów zabudowy meblowej z konstrukcyjnymi – w rozumieniu techniki budowlanej. Należy zbadać silne powiązanie konstrukcyjne komponentów meblowych powodujące powstanie trwałej zabudowy spełniającej określoną funkcję użytkową.

Dla całościowej oceny charakteru świadczenia nie ma również znaczenia, czy komponenty meblowe, np. korpusy mebli, są ze sobą zespolone. Na potrzeby uznania ich za „modernizację” w VAT jest odpowiednio trwałe połączenie tych komponentów meblowych z elementami konstrukcyjnymi obiektu budowlanego.

Krótkie podsumowanie

Podsumowując, w sytuacji, gdy o użytkowych walorach wykonanej zabudowy meblowej decyduje trwałe połączenie wykonanych na indywidualne zlecenie elementów zabudowy z elementami konstrukcyjnymi obiektu budowlanego lub jego części (lokalu) (zamontowanie komponentów zabudowy jedynie w konkretnym pomieszczeniu i w ściśle określonej konfiguracji) w sposób uniemożliwiający jej przesunięcie w inne miejsce, natomiast po demontażu zabudowa ta jest niezdatna do użytku, ze względu na to, że same jej elementy (bez występującego przed demontażem trwałego ich przymocowania do elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego lub jego części – lokalu), nie spełniają pod względem użytkowym przymiotu mebla – wystąpi kompleksowe świadczenie, w którym elementem dominującym jest usługa w zakresie modernizacji obiektu budowlanego. Wykonywana w powiązaniu z usługą modernizacji obiektu budowlanego lub jego części (lokalu) dostawa towarów będzie miała zasadniczo charakter pomocniczy”. 

Przykłady

„Przykładowo stawki podatku VAT w wysokości 8% mogłyby mieć zastosowanie w przypadku wykonania „na zamówienie” szafy wnękowej na wymiar. Szafa z płyt meblowych dociętych na konkretny wymiar, w sytuacji, w której montaż następuje za pomocą kołków i wkrętów. Szafa natomiast funkcjonuje w oparciu o elementy konstrukcyjne obiektu budowlanego, z wykorzystaniem tylnej i bocznych ścian wnęki jako ścian mebla. Po demontażu szafa jest niezdatna do użytku, nie pełni funkcjonalnej roli mebla. Wykorzystanie elementów obiektu budowlanego lub jego części (lokalu), wyznaczało zakres konstrukcyjny szafy, pełniąc rolę elementów tego mebla”. 

„Nie stanowi modernizacji […] świadczenie polegające na wykonaniu zabudowy meblowej w obiektach budowlanych lub ich częściach (lokalach), jeżeli zamontowane meble mogą stać się przedmiotem powtórnego montażu w innym dowolnym miejscu, tj. mogą pełnić dalej użytkową funkcję mebla ze względu na brak istotnego powiązania z elementami konstrukcyjnymi obiektu budowlanego lub jego części (lokalu). 

Stawki VAT w wysokości 8% przykładowo nie znajdą zastosowania do wykonania zabudowy meblowej (mebli) w obiektach budowlanych lub ich częściac. Dotyczy lokali, w których została przytwierdzona do ścian budynku za pomocą haków mocujących. Ich związek z elementami konstrukcyjnymi danego obiektu budowlanego nie jest jednak na tyle istotny, aby uznać je za modernizację. Są to meble samodzielne, które bez elementów konstrukcyjnych budynku mogą nadal pełnić funkcję mebla. Ewentualne uwagi z tym związane, jak np. zaprojektowanie czy montaż mebla/mebli stanowią czynności pomocnicze wobec tej dostawy”. 

Zakończenie

W składanym przez Jana Kowalskiego do KRS wniosku rejestracyjnym nowej spółki należałoby wpisać PKD „Zakładanie stolarki budowlanej” (43.32. Z). Podklasa tego kodu jest najlepiej dostosowana do działalności, która podlegałaby pod opodatkowanie stawką 8% VAT. Obejmuje ona m.in. instalowanie drzwi oraz wyposażanie pomieszczeń w meble wbudowane, a ponadto obejmuje wykańczanie wnętrz.

Z perspektywy podatkowej stawką 8% VAT Jan Kowalski może objąć wszelkie usługi, które można uznać za usługi. Mowa o nich w art. 41 ust. 2 Ustawy o VAT. Z uwagi na problemy interpretacyjne związane z owym przepisem w praktyce kwalifikacja danej usługi czy dostawy mebla może sprawiać trudności. Z pewnością pomocny byłby w tym zakresie swoisty test negatywny. W ramach testu należałoby odpowiedzieć na pytanie, czy dany mebel są funkcjonalnie powiązane z budynkiem, w którym się znajdują. Jak również czy mogłyby one – w takim samym kształcie – spełniać swoje funkcje także w innym miejscu. Odpowiedź negatywna implikuje możliwość zastosowania obniżonej stawki podatku VAT w wysokości 8%. Odpowiedź pozytywna determinuje konieczność uwzględnienia standardowej stawki w wysokości 23%.

Jan Kowalski specjalizuje się w wytwarzaniu, dostarczaniu i instalowaniu mebli zindywidualizowanych, tworzonych na konkretne zamówienie. Jest to zatem zazwyczaj konstrukcyjnie powiązane z konkretną zabudowaną przestrzenią. W związku z tym stosowanie obniżonej stawki VAT w wysokości 8% będzie w wielu przypadkach uzasadnione i zgodne z przepisami. W razie wątpliwości rekomendujemy jednak skonsultowanie się z adwokatem tak by nie mieć wątpliwości co do zastosowania właściwej stawki podatkowej.