Badanie trzeźwości kierowcy, błędy w pomiarach

Stan faktyczny

W jaki sposób poprawnie przeprowadzić badanie trzeźwości kierowcy?

Dnia 16 sierpnia 2021 r., około godziny 2:45, kierujący samochodem osobowym Jan Kowalski został zatrzymany przez funkcjonariuszy policji. Jeden z kontrolujących policjantów dokonał pomiaru zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu. Dokładna godzina i minuta wraz z wynikiem pomiaru określona została w tabeli poniżej:

Pomiar Alkometrem X

Pomiary zostały dokonane Alkometrem X. produkowanym przez Spółkę X. Urządzenie działa na zasadzie pomiaru spektrofotometrycznego w podczerwieni.

Policjanci sporządzili stosowną notatkę urzędową, w której wpisali wyniki badania na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu, wskazali osobę odpowiedzialną za zabezpieczenie samochodu, którym kierował Jan Kowalski, oraz wręczyli temu ostatniemu wezwanie do stawienia się w miejscowej komendzie policji.  

Jeszcze tego samego dnia, tj. 16 sierpnia 2021 r., o godzinie 14:00, Jan Kowalski został pouczony o uprawnieniach podejrzanego i przesłuchany w tym charakterze. Odmówił podpisania protokołu w części, w której wskazano, że 15 sierpnia 2021 r. o godzinie 23:00 spożył około 0,5 l. napoju wysokoprocentowego (wódki). 

W oparciu o art. 313, 325a § 2 k.p.k. wydano postanowienie o przedstawieniu Janowi Kowalskiemu zarzutów w sprawie o czyn z art. 178a § 1 k.k. W postanowieniu wskazano, że 16 sierpnia 2021 r. w miejscowości A na ulicy B w ruchu lądowym podejrzany prowadził pojazd, znajdując się w stanie nietrzeźwości, gdzie wynik badania na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu na urządzeniu kontrolno-pomiarowym wyniósł przy I badaniu 0,83 mg/l, tj. o przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k. 

W dniu 17 sierpnia 2021 r. na podstawie art. 303 i 325e § 1 k.p.k. wszczęto w niniejszej sprawie dochodzenie. W toku postępowania wpłynęła informacja o niefigurowaniu Jana Kowalskiego w Kartotece Karnej Krajowego Rejestru Karnego.

Badanie trzeźwości kierowcy analizatorem wydechu – sposób badania

Sposób przeprowadzenia badanie trzeźwości kierowcy w wydychanym powietrzu regulują Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie oraz Zarządzenie nr 496 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu. Akty te różnią się przede wszystkim mocą obowiązującą. Rozporządzenie ma charakter powszechnie obowiązujący, a zarządzenie wewnętrznie, tj. wiąże tylko jednostki podległe Komendzie Głównej Policji. 

We wskazanych aktach dopuszczono możliwość dokonywania badań wydychanego powietrza metodą spektometrii w podczerwieni. W oparciu o wskazaną metodę działa właśnie zastosowany w opisywanej sprawie Alkometr X produkowany przez Spółkę X. Urządzenie to zostało formalnie zatwierdzone przez Prezesa Głównego Urzędu Miar. Powinno ono także uzyskać świadectwo legalizacji wydawane przez Główny Urząd Miar na 6 miesięcy. Dla oceny prawidłowości wykonanych badań należało sprawdzić, czy Alkometr X uzyskał owo świadectwo legalizacji. W przypadku odpowiedzi negatywnej, uzyskanego wyniku badania nie można było uznać za miarodajny.

Odstęp czasu

Kolejnym elementem prawidłowego badania jest czas jego przeprowadzenia. Zgodnie z § 3 ust. 2 rozporządzenia oraz § 15 zarządzenia nie przeprowadza się badania analizatorem wydechu przed upływem 15 minut od chwili zakończenia spożywania alkoholu, palenia wyrobów tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobów tytoniowych, palenia papierosów elektronicznych lub używania wyrobów tytoniowych bezdymnych przez osobę badaną.

Zatem dla uzyskania pewności, że badana osoba nie korzystała z jednej z wymienionych powyżej rzeczy, należy odczekać 15 minut od czasu zatrzymania. 

W zarządzeniu Komendanta Głównego Policji oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji określono, że w przypadku uzyskania wyniku badania alkometrem działającym na podstawie metody spektrometrii podczerwieni ponad 0,00 mg/dm³ należy niezwłocznie dokonać drugiego badania. Przy stosowaniu tego rodzaju alkometru nie ma potrzeby wykonywania trzeciego badania.

Na zakończenie badania funkcjonariusze policji sporządzają protokół, którego podpisania można odmówić, jeżeli nie zgadzamy się z sposobem jego przeprowadzenia.

Ocena zasadności ewentualnych roszczeń w stosunku do sposobu przeprowadzenia badania

Można zauważyć, że nigdzie nie widnieje informacja o odczekaniu 15 minut od zatrzymania Jana Kowalskiego do przeprowadzenia badania alkomatem. Funkcjonariusze nie odebrali również od zatrzymanego oświadczenia o niespożywaniu używek mogących mieć wpływ na wynik badania. Zatem policjanci nie mieli wiedzy, czy na chwilę przed zatrzymaniem Jan Kowalski nie palił papierosów tradycyjnych lub elektronicznych. 

Dodatkowo na stronie producenta Alkometru X widnieje informacja, że urządzenie powinno być przygotowywane do pracy przez 15 minut. W protokole nie zawarto informacji, czy policjanci przygotowali urządzenie w określonym czasie.

Oceną zasad przeprowadzania pomiarów stężenia alkoholu zajmuje się Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie. Wytyczne publikowane przez tę Instytucję znajdują uznanie w środowisku naukowym i stanowią kierunek interpretacji w sprawach z zakresu trzeźwości. W 2004 r. Instytut Ekspertyz Sądowych opublikował Zasady przeprowadzania pomiarów stężenia alkoholu oraz opiniowania w sprawach trzeźwości. Zalecenia opracowane przez Instytut Ekspertyz Sądowych i zatwierdzone przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii w dniu 26 listopada 2004 r. 

Różnice w pomiarach

We wskazanych wytycznych określono, że analizatory stacjonarne, działające w oparciu o pomiar spektrofotometryczny w podczerwieni „W przypadku dokonania pomiaru urządzeniem stacjonarnym i uzyskania wyniku dodatniego należy po około 15 min dokonać drugiego pomiaru.

Jeżeli różnica między pomiarami, przy stężeniu do 0,50 mg/dm3, jest większa niż 0,05 mg/dm3, a przy stężeniu przekraczającym 0,50 mg/dm3 – większa niż 10% wartości wyższego wyniku, należy wykonać i zaprotokołować trzeci oraz ew. czwarty pomiar. Jeżeli uzyskane wyniki nie są spójne, należy dokonać pobrania próby krwi” (rozdz. 3 ust. 32). Zatem dla uzyskania miarodajnego wyniku konieczne jest dokonanie kolejnego pomiaru po upływie 15 minut od pierwszego badania.

Wartości w badaniu drugim i trzecim różniły się kolejno o 0,26 i 0,21, czyli były większe niż 0,08, stanowiące 10% najwyższego z pomiarów. Z uwagi na te wyniki uzyskane podczas badania Jana Kowalskiego funkcjonariusze powinni wykonać dodatkowy, tj. czwarty pomiar. Wskazuje to na brak spójności w wynikach. Zgodnie z wytycznymi należało w takim przypadku przeprowadzić badanie krwi, aby poprawnie zwerifokować badanie trzeźwości.

Ocena zasadności powołania biegłego z zakresu mechaniki maszyn i urządzeń – analizatorów alkoholu

Z uwagi na wskazaną niespójność w opisywanym przypadku zasadne byłoby powołanie biegłego z zakresu mechaniki maszyn i urządzeń – analizatorów alkoholu. Biegły powinien pod kątem technicznym ocenić stan urządzenia, a także sposób przeprowadzenia badania przez funkcjonariuszy.

Wnioski

Przedstawiony stan faktyczny i analiza prawna wskazują, że policjanci przeprowadzili badanie stanu trzeźwości Jana Kowalskiego w sposób wadliwy. 

Po pierwsze, w protokole badania brak informacji, czy funkcjonariusze zadali Janowi Kowalskiemu pytanie o ewentualne palenie tradycyjnych lub elektronicznych papierosów lub zażywanie innych używek wskazanych w rozporządzeniu na 15 minut przed przeprowadzeniem badania alkomatem.

Nie wiadomo również, czy w takim razie odczekali oni wymagane przez rozporządzenie 15 minut od chwili zatrzymania do badania. Jest to niezbędne dla uzyskania pewności, że Jan Kowalski nie spożywał wskazanych produktów. 

Po drugie, wyniki przeprowadzonego badania nie są jednoznaczne. W trzech badaniach przeprowadzonych w ciągu 9 minut odnotowano spadek i ponowny wzrost alkoholu w wydychanym powietrzu. W celu uniknięcia błędów pomiarowych Instytut Ekspertyz Sądowych w Krakowie zaleca przy korzystaniu z alkomatu działającego na zasadzie pomiaru spektrofotometrycznego w podczerwieni odczekać 15 minut między kolejnymi badaniami.

Dodatkowo różnica między wynikami przekraczała 10% wartości najwyższego wyniku. Konieczne więc było powtórzenie badania po raz czwarty, a w razie dalszych wątpliwości należało wykonać badanie krwi.

Dla oceny prawidłowości pomiaru w przedmiotowym przypadku należałoby przebadać zastosowany alkomat pod względem technicznym. W tym celu powinno się powołać biegłego z zakresu mechaniki maszyn i urządzeń – analizatorów alkoholu.

Pamiętaj zawsze warto skonsultować swój przypadek z adwokatem, bowiem nierzadko badania alkomatem obarczone są poważnymi błędami!